کد مطلب:246083 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:244
فرموده های امام جواد
امام ما، جواد فرمود:
الكمال فی العقل [1] .
كمال آدمی در خردمندی است.
و فرمود: عز المؤمن غناه عن الناس [2] .
عزت مومن در بی نیازی از مردم است.
و فرمود:
من انقطع الی غیر الله و كله الله الیه [3] .
هر كه به غیر خدا اتكا كند، خدا به هم او واگذارش می كند.
و فرمود:
من استحسن قبیحا كان شریكا فیه [4] .
هر كه كار زشتی را نیكو شمارد، در آن كار شریك شده است.
و فرمود:
یوم العدل علی الظالم اشد من یوم الجور علی المظلوم [5] .
روز عدالت برای ستمگر سخت تر از روز ستم بر مظلوم است.
[ صفحه 142]
و فرمود:
لا تكن ولیا لله فی العلانیه و عدوا له فی السر [6] .
در آشكار دوست خدا و در پنهان، دشمن خدا مباش.
و فرمود:
من امل فاجرا كان ادنی عقوبته الحرمان [7] .
كسی كه به فاسقی امید ببندد، كمترین عقوبتش نومیدی است.
و فرمود:
من عمل علی غیر علم افسد اكثر مما یصلح [8] .
هر كه بدون اطلاع، دست به كاری زند، فسادش بیش از اصلاح خواهد بود.
و فرمود:
الثقثه بالله تعالی ثمن لكل غال و سلم الی كل عال [9] .
اعتماد به خداوند متعال، بهای هر چیز گرانبهایی است و نردبان هر جایگاه بلند و بالایی.
[ صفحه 143]
و فرمود:
كیف یضع من الله تعالی كافله و كیف ینجوا من الله تعالی طالبه [10] .
چگونه ضایع شود كسی كه خدا كارگزار اوست؟! و چگونه نجات پیدا كند كسی كه خدا به دنبال اوست!؟
و فرمود:
كفی بالمرء خیانة ان یكون امینا للخونه [11] .
در خیانتكاری فرد همین بس كه امین خائنان بشود.
و فرمود:
من وثق بالله و توكل علی الله نجاه الله من كل سوء و حرز من كل عدو [12] .
هر كه به خدا اعتماد و بر او توكل كند، خداوند از هر بدی او را می رهاند و از هر دشمنی حفاظت می كند.
و فرمود:
المؤمن یحتاج الی ثلاث خصال: توفیق من الله و واعظة من نفسه و قبول ممن ینصحه [13] .
مؤمن به سه خصلت نیازمند است: توفیق از خدا، نصیحت گری از درون و پذیرش نصیحت دیگران.
[ صفحه 144]
و فرمود:
من وعظ اخاه سرا فقد زانه و من وعظه علانیة فقد شانه [14] .
هر كه برادرش را پنهانی پند دهد، او را زینت بخشیده است و اگر در حضور دیگران نصیحتش كند، ضایعش ساخته است.
و فرمود:
من اطاع هواه اعطی عدوه مناه [15] .
كسی كه از هوای نفس پیروی كند، دشمن را به آرزویش رسانده است.
و فرمود:
القصد الی الله تعالی بالقلوب ابلغ من اتعاب الجوارح بالاعمال [16] .
با بال دل سریعتر به خدا می توان رسید تا پای رفتار.
و فرمود:
العامل بالظلم و المعین علیه و الراضی شركاء [17] .
ستمگر و یاور ستمگر و راضی به ستم ستمگر همه در ستم شریكند.
[ صفحه 145]
و فرمود:
ایاك و مصاحبة الشریر فانه كالسیف المسلول، یحسن منظره و یقبح اثره [18] .
از رفاقت با انسان بد بپرهیز! كه او به شمشیر آخته می ماند، ظاهرش زیبا است و آثارش زشت.
و فرمود:
ثلاث یبلغن بالعبد رضوان الله تعالی:
كثرة الاستغفار و لین الجانب و كثیرة الصدقة
و ثلاث من كن فیه لم یندم:
ترك العجلة و المشورة و المتوكل علی الله عزوجل عندالعزم [19] .
سه چیز، بنده را به خشنودی خدا می رساند:
بسیار استغفار كردن و نرم خویی و بسیار صدقه دادن.
و سه خصلت است كه در هر كه باشد، پشیمان نمی شود:
شتاب نكردن، مشورت كردن و توكل بر خدا به هنگام تصمیم.
و فرمود:
الدین عز و العلم كنز و الصمت نور و لا هدم للدین مثل البدع و لا افسد للرجال من الطمع و بالراعی تصلح الرعیة و بالدعاء تصرف
[ صفحه 146]
البلیة [20] .
دین، عزت است، علم گنج است و سكوت نور است.
و هیچ چیز همانند بدعت، دین را نابود نمی كند.
و هیچ چیز مثل طمع، مردان را فاسد نمی كند.
و مردم با زمامدار، اصلاح می پذیرند.
و با دعا، بلا برطرف می شود.
و فرمود:
اهل المعروف الی اصطناعه احوج من اهل الحاجة الیه لان لهم اجره و فخره و ذكره فمهما اصطنع الرجل من معروف فانما یبدأ فیه بنفسه [21] .
نیاز نیكوكاران به نیكی كردن، بیش از نیاز نیازمندان است به نیكی دیدن؛
چرا كه آنان اجر می برند و افتخار و نام نیك كسب می كنند.
پس هر كه به دیگران نیكی كند، ابتدا خودش بهره برده است.
و فرمود:
حسب المرء من كمال المروة ان لا یلقی احدا بما یكره [22] .
در كمال جوانمردی همین بس كه انسان با دیگران چنان رفتار نكند كه بر خودش نمی پسندد.
[ صفحه 147]
و فرمود:
عنوان صحیفة المسلم حسن خلقه. [23] .
عنوان نامه عمل مسلمان - نزد خدا - خوش خلقی او است.
و فرمود:
من استغنی بالله افتقر الناس الیه و من اتقی الله احبه الناس [24] .
كسی كه با تكیه بر خدا، چشم امید از مردم بردارد، مردم دست نیاز به سوی او دراز می كنند و هر كه تقوای خدا پیشه كند، مردم دوستش می دارند.
[ صفحه 148]
و فرمود:
من شهد امرا فكرهه كان كمن غاب عنه و من غاب عن امر فرضیه كان كمن شهده [25] .
كسی كه در كاری حاضر، اما از آن ناخشنود باشد، انگار كه غایب است.
و كسی كه در كاری نباشد، اما به آن خشنود باشد انگار كه در آن كار حاضر است.
و فرمود:
من اصغی الی ناطق فقد عبده. فان كان الناطق عن الله فقد عبدالله [26] و ان كان الناطق ینطق عن لسان ابلیس فقد عبد ابلیس.
كسی كه گوش به گوینده ای بسپارد، به پرستش او ایستاده است، پس اگر گوینده، خدایی باشد، خدا را پرستیده است و اگر شیطانی باشد، شیطان را پرستش كرده است.
و فرمود:
اظهار الشی قبل ان یستحكم، مفسدة له. [27] .
[ صفحه 149]
اظهار هر چیز پیش از آن كه پایدار شود، مایه ی تباهی آن است.
و فرمود:
لا تعجلوا الامر قبل بلوغه فتندموا فلا یطولن علیكم الامل فتقسوا قلوبكم و ارحموا ضعفائكم و اطلبوا من الله الرحمة بالرحمة فیهم [28] .
به كاری كه موعد آن فرانرسیده، اقدام نكنید كه پشیمان می شوید و آرزوهای دور و دراز در سر نپرورید كه دچار قساوت قلب می شوید و به ناتوانان خود رحم كنید و رحمت خدا را در محبت به آنان بجویید.
و فرمود:
الایام تهتك لك الامر عن الاسرار الكامنة [29] .
گذشت روزگار، پرده از اسرار برمی دارد.
و فرمود:
ملاقاة الاخوان نشرة و تلقیح للعقل و ان كان نزرا قلیلا [30] .
دیدار با برادران، پناه و مصونیت است و باروری عقل اگر چه كوتاه و اندك باشد.
[ صفحه 150]
و فرمود:
نعمة لا تشكر كسیئة لا تغفر [31] .
نعمتی كه سپاسگزاری نشود، همانند گناهی است كه بخشوده نشود.
و فرمود:
من استفاد اخا فی الله فقد استفاد بیتا فی الجنة [32] .
كسی كه به برادرش در راه خدا خیری برساند، به خانه ای در بهشت دست یافته است.
و فرمود:
من اخطأ وجوه المطالب، خذلته وجوه الحیل [33] .
كسی كه در كیفیت طلب به خطا رود، در چاره جویی دچار خفت می شود.
و فرمود:
اوحی الله الی بعض الأنبیاء: اما زهدك فی الدنیا، فتعجلك الراحة و اما انقطاعك الی فیعززك بی و لكن هل عادیت لی عدوا و والیت لی ولیا؟ [34] .
خداوند به یكی از پیامبران وحی كرد: اما دل كندنت از دنیا،
[ صفحه 151]
آسایش و راحتی بود كه بدان شتافتی و اما پیوستنت به من، عزتی بود كه به آن دست یافتی. ولی آیا شد كه به خاطر من با كسی دشمنی كنی یا دوستی؟
و فرمود:
لو سكت الجاهل ما اختلف الناس [35] .
اگر جاهل سكوت می كرد، مردم اختلاف پیدا نمی كردند.
و فرمود:
موت الانسان بالذنوب اكثر من موته بالاجل و حیاته بالبر اكثر من حیاته بالعمر [36] .
مرگ انسانها به واسطه ی گناه، بیش از مرگ طبیعی است، و طول عمر انسانها به واسطه ی كارهای نیك، بیش از عمر طبیعی.
و فرمود:
من لم یرض من اخیه بحسن النیة لم یرض بالعطیة [37] .
كسی كه حسن نیت برادرش راضی اش نكند، عطایا و بخششهای او هرگز راضی اش نمی كند.
[ صفحه 152]
و فرمود:
لو كانت السموات و الارضون رتقا علی عبد ثم اتقی الله تعالی لجعل الله له منها مخرجا [38] .
اگر زمین و آسمان بر بنده ای تنگ بگیرند و او تقوای خدا پیشه كند، خداوند راههای نجات را برایش می گشاید.
و فرمود:
لا یفسدك الظن علی صدیق قد اصلحك الیقین له [39] .
در حق دوستی كه مورد اعتماد توست، گمان بد مبر.
و فرمود:
توسد الصبر و اعتنق الفقر و ارفض الشهوات و خالف الهوی و اعلم انك لن تخلو من عین الله فانظر كیف تكون [40] .
صبر را بالش خود كن و فقر را در آغوش گیر و ترك شهوت كن و مخالفت با هوای نفس. و بدان كه از چشم خدا پنهان نیستی. پس ببین كه چگونه ای!
الكمال فی العقل [1] .
كمال آدمی در خردمندی است.
و فرمود: عز المؤمن غناه عن الناس [2] .
عزت مومن در بی نیازی از مردم است.
و فرمود:
من انقطع الی غیر الله و كله الله الیه [3] .
هر كه به غیر خدا اتكا كند، خدا به هم او واگذارش می كند.
و فرمود:
من استحسن قبیحا كان شریكا فیه [4] .
هر كه كار زشتی را نیكو شمارد، در آن كار شریك شده است.
و فرمود:
یوم العدل علی الظالم اشد من یوم الجور علی المظلوم [5] .
روز عدالت برای ستمگر سخت تر از روز ستم بر مظلوم است.
[ صفحه 142]
و فرمود:
لا تكن ولیا لله فی العلانیه و عدوا له فی السر [6] .
در آشكار دوست خدا و در پنهان، دشمن خدا مباش.
و فرمود:
من امل فاجرا كان ادنی عقوبته الحرمان [7] .
كسی كه به فاسقی امید ببندد، كمترین عقوبتش نومیدی است.
و فرمود:
من عمل علی غیر علم افسد اكثر مما یصلح [8] .
هر كه بدون اطلاع، دست به كاری زند، فسادش بیش از اصلاح خواهد بود.
و فرمود:
الثقثه بالله تعالی ثمن لكل غال و سلم الی كل عال [9] .
اعتماد به خداوند متعال، بهای هر چیز گرانبهایی است و نردبان هر جایگاه بلند و بالایی.
[ صفحه 143]
و فرمود:
كیف یضع من الله تعالی كافله و كیف ینجوا من الله تعالی طالبه [10] .
چگونه ضایع شود كسی كه خدا كارگزار اوست؟! و چگونه نجات پیدا كند كسی كه خدا به دنبال اوست!؟
و فرمود:
كفی بالمرء خیانة ان یكون امینا للخونه [11] .
در خیانتكاری فرد همین بس كه امین خائنان بشود.
و فرمود:
من وثق بالله و توكل علی الله نجاه الله من كل سوء و حرز من كل عدو [12] .
هر كه به خدا اعتماد و بر او توكل كند، خداوند از هر بدی او را می رهاند و از هر دشمنی حفاظت می كند.
و فرمود:
المؤمن یحتاج الی ثلاث خصال: توفیق من الله و واعظة من نفسه و قبول ممن ینصحه [13] .
مؤمن به سه خصلت نیازمند است: توفیق از خدا، نصیحت گری از درون و پذیرش نصیحت دیگران.
[ صفحه 144]
و فرمود:
من وعظ اخاه سرا فقد زانه و من وعظه علانیة فقد شانه [14] .
هر كه برادرش را پنهانی پند دهد، او را زینت بخشیده است و اگر در حضور دیگران نصیحتش كند، ضایعش ساخته است.
و فرمود:
من اطاع هواه اعطی عدوه مناه [15] .
كسی كه از هوای نفس پیروی كند، دشمن را به آرزویش رسانده است.
و فرمود:
القصد الی الله تعالی بالقلوب ابلغ من اتعاب الجوارح بالاعمال [16] .
با بال دل سریعتر به خدا می توان رسید تا پای رفتار.
و فرمود:
العامل بالظلم و المعین علیه و الراضی شركاء [17] .
ستمگر و یاور ستمگر و راضی به ستم ستمگر همه در ستم شریكند.
[ صفحه 145]
و فرمود:
ایاك و مصاحبة الشریر فانه كالسیف المسلول، یحسن منظره و یقبح اثره [18] .
از رفاقت با انسان بد بپرهیز! كه او به شمشیر آخته می ماند، ظاهرش زیبا است و آثارش زشت.
و فرمود:
ثلاث یبلغن بالعبد رضوان الله تعالی:
كثرة الاستغفار و لین الجانب و كثیرة الصدقة
و ثلاث من كن فیه لم یندم:
ترك العجلة و المشورة و المتوكل علی الله عزوجل عندالعزم [19] .
سه چیز، بنده را به خشنودی خدا می رساند:
بسیار استغفار كردن و نرم خویی و بسیار صدقه دادن.
و سه خصلت است كه در هر كه باشد، پشیمان نمی شود:
شتاب نكردن، مشورت كردن و توكل بر خدا به هنگام تصمیم.
و فرمود:
الدین عز و العلم كنز و الصمت نور و لا هدم للدین مثل البدع و لا افسد للرجال من الطمع و بالراعی تصلح الرعیة و بالدعاء تصرف
[ صفحه 146]
البلیة [20] .
دین، عزت است، علم گنج است و سكوت نور است.
و هیچ چیز همانند بدعت، دین را نابود نمی كند.
و هیچ چیز مثل طمع، مردان را فاسد نمی كند.
و مردم با زمامدار، اصلاح می پذیرند.
و با دعا، بلا برطرف می شود.
و فرمود:
اهل المعروف الی اصطناعه احوج من اهل الحاجة الیه لان لهم اجره و فخره و ذكره فمهما اصطنع الرجل من معروف فانما یبدأ فیه بنفسه [21] .
نیاز نیكوكاران به نیكی كردن، بیش از نیاز نیازمندان است به نیكی دیدن؛
چرا كه آنان اجر می برند و افتخار و نام نیك كسب می كنند.
پس هر كه به دیگران نیكی كند، ابتدا خودش بهره برده است.
و فرمود:
حسب المرء من كمال المروة ان لا یلقی احدا بما یكره [22] .
در كمال جوانمردی همین بس كه انسان با دیگران چنان رفتار نكند كه بر خودش نمی پسندد.
[ صفحه 147]
و فرمود:
عنوان صحیفة المسلم حسن خلقه. [23] .
عنوان نامه عمل مسلمان - نزد خدا - خوش خلقی او است.
و فرمود:
من استغنی بالله افتقر الناس الیه و من اتقی الله احبه الناس [24] .
كسی كه با تكیه بر خدا، چشم امید از مردم بردارد، مردم دست نیاز به سوی او دراز می كنند و هر كه تقوای خدا پیشه كند، مردم دوستش می دارند.
[ صفحه 148]
و فرمود:
من شهد امرا فكرهه كان كمن غاب عنه و من غاب عن امر فرضیه كان كمن شهده [25] .
كسی كه در كاری حاضر، اما از آن ناخشنود باشد، انگار كه غایب است.
و كسی كه در كاری نباشد، اما به آن خشنود باشد انگار كه در آن كار حاضر است.
و فرمود:
من اصغی الی ناطق فقد عبده. فان كان الناطق عن الله فقد عبدالله [26] و ان كان الناطق ینطق عن لسان ابلیس فقد عبد ابلیس.
كسی كه گوش به گوینده ای بسپارد، به پرستش او ایستاده است، پس اگر گوینده، خدایی باشد، خدا را پرستیده است و اگر شیطانی باشد، شیطان را پرستش كرده است.
و فرمود:
اظهار الشی قبل ان یستحكم، مفسدة له. [27] .
[ صفحه 149]
اظهار هر چیز پیش از آن كه پایدار شود، مایه ی تباهی آن است.
و فرمود:
لا تعجلوا الامر قبل بلوغه فتندموا فلا یطولن علیكم الامل فتقسوا قلوبكم و ارحموا ضعفائكم و اطلبوا من الله الرحمة بالرحمة فیهم [28] .
به كاری كه موعد آن فرانرسیده، اقدام نكنید كه پشیمان می شوید و آرزوهای دور و دراز در سر نپرورید كه دچار قساوت قلب می شوید و به ناتوانان خود رحم كنید و رحمت خدا را در محبت به آنان بجویید.
و فرمود:
الایام تهتك لك الامر عن الاسرار الكامنة [29] .
گذشت روزگار، پرده از اسرار برمی دارد.
و فرمود:
ملاقاة الاخوان نشرة و تلقیح للعقل و ان كان نزرا قلیلا [30] .
دیدار با برادران، پناه و مصونیت است و باروری عقل اگر چه كوتاه و اندك باشد.
[ صفحه 150]
و فرمود:
نعمة لا تشكر كسیئة لا تغفر [31] .
نعمتی كه سپاسگزاری نشود، همانند گناهی است كه بخشوده نشود.
و فرمود:
من استفاد اخا فی الله فقد استفاد بیتا فی الجنة [32] .
كسی كه به برادرش در راه خدا خیری برساند، به خانه ای در بهشت دست یافته است.
و فرمود:
من اخطأ وجوه المطالب، خذلته وجوه الحیل [33] .
كسی كه در كیفیت طلب به خطا رود، در چاره جویی دچار خفت می شود.
و فرمود:
اوحی الله الی بعض الأنبیاء: اما زهدك فی الدنیا، فتعجلك الراحة و اما انقطاعك الی فیعززك بی و لكن هل عادیت لی عدوا و والیت لی ولیا؟ [34] .
خداوند به یكی از پیامبران وحی كرد: اما دل كندنت از دنیا،
[ صفحه 151]
آسایش و راحتی بود كه بدان شتافتی و اما پیوستنت به من، عزتی بود كه به آن دست یافتی. ولی آیا شد كه به خاطر من با كسی دشمنی كنی یا دوستی؟
و فرمود:
لو سكت الجاهل ما اختلف الناس [35] .
اگر جاهل سكوت می كرد، مردم اختلاف پیدا نمی كردند.
و فرمود:
موت الانسان بالذنوب اكثر من موته بالاجل و حیاته بالبر اكثر من حیاته بالعمر [36] .
مرگ انسانها به واسطه ی گناه، بیش از مرگ طبیعی است، و طول عمر انسانها به واسطه ی كارهای نیك، بیش از عمر طبیعی.
و فرمود:
من لم یرض من اخیه بحسن النیة لم یرض بالعطیة [37] .
كسی كه حسن نیت برادرش راضی اش نكند، عطایا و بخششهای او هرگز راضی اش نمی كند.
[ صفحه 152]
و فرمود:
لو كانت السموات و الارضون رتقا علی عبد ثم اتقی الله تعالی لجعل الله له منها مخرجا [38] .
اگر زمین و آسمان بر بنده ای تنگ بگیرند و او تقوای خدا پیشه كند، خداوند راههای نجات را برایش می گشاید.
و فرمود:
لا یفسدك الظن علی صدیق قد اصلحك الیقین له [39] .
در حق دوستی كه مورد اعتماد توست، گمان بد مبر.
و فرمود:
توسد الصبر و اعتنق الفقر و ارفض الشهوات و خالف الهوی و اعلم انك لن تخلو من عین الله فانظر كیف تكون [40] .
صبر را بالش خود كن و فقر را در آغوش گیر و ترك شهوت كن و مخالفت با هوای نفس. و بدان كه از چشم خدا پنهان نیستی. پس ببین كه چگونه ای!
[1] الفصول المهمه - صفحه ي 290.
[2] اعلام الدين - صفحه ي 309 و روضه بحار، جلد 2 - صفحه ي 365.
[3] همان مأخذ.
[4] نورالابصار - صفحه ي 180.
[5] الفصول المهمه - صفحه ي 291.
[6] چنين نشود كه در ظاهر با خدا دوستي كني و در پنهان دشمني - منتهي الامال - جلد 2 - صفحه ي 449 - بحارالانوار - جلد 75 - صفحه ي 365.
[7] نورالابصار - صفحه ي 181.
[8] اعلام الدين، صفحه ي 309 - روضه بحار - جلد 2 - صفحه ي 365 - الفصول المهمه - صفحه ي 289.
[9] همان مأخذ.
[10] همان مأخذ.
[11] منتهي الامال - جلد 2 - صفحه ي 450 - بحارالانوار - جلد 72 - صفحه ي 380.
[12] نورالابصار - صفحه ي 181.
[13] همان مأخذ.
[14] نورالابصار - صفحه ي 180.
[15] منتهي الامال - جلد 2 - صفحه ي 450.
[16] همان مأخذ.
[17] الفصول المهمه - صفحه ي 291.
[18] منتهي الامال - جلد 2 - صفحه ي 450 - مستدرك الوسائل - جلد 8 - صفحه ي 351 و جلد 12 - صفحه ي 312.
[19] الفصول المهمه - صفحه ي 291.
[20] الفصول المهمه - صفحه ي 290.
[21] نورالابصار - صفحه ي 180.
[22] نورالابصار - صفحه ي 180.
[23] نورالابصار - صفحه ي 180.
[24] همان مأخذ.
[25] تحف العقول - صفحه ي 479.
[26] تحف العقول - صفحه ي 480.
[27] تحف العقول - صفحه ي 479.
[28] الفصول المهمه - صفحه ي 292.
[29] بحارالانوار - جلد 75 - صفحه ي 365.
[30] امالي مفيد - صفحه ي 329.
[31] بحارالانوار - جلد 71 - صفحه ي 53.
[32] منتهي الامال - صفحه ي 449.
[33] الفصول المهمه في معرفة الائمه.
[34] تحف العقول - صفحه ي 479.
[35] الفصول المهمه في معرفة الائمه.
[36] الفصول المهمه - صفحه ي 275.
[37] مسند الامام الجواد.
[38] بحارالانوار - ج 75 - صفحه ي 78.
[39] الفصول المهمه - صفحه ي 274.
[40] تحف العقول - صفحه ي 478.